UNESCO World Heritage Fort
UNESCO World Heritage Forts म्हणजे महाराष्ट्राचा जागतिक सन्मान
छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या पराक्रमाचा गौरव आज जागतिक पातळीवर पोहोचला आहे. युनेस्कोने नुकत्याच जाहीर केलेल्या “Maratha Military Landscapes of India” या प्रकल्पांतर्गत, १२ किल्ल्यांना UNESCO World Heritage Forts यादीत मानाचे स्थान दिले आहे.
युनेस्को (UNESCO) म्हणजे काय?
युनेस्को म्हणजे United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (संयुक्त राष्ट्र शैक्षणिक, वैज्ञानिक आणि सांस्कृतिक संघटना). ही एक आंतरराष्ट्रीय संघटना आहे जी जगभरातील शिक्षण, विज्ञान, संस्कृती आणि वारसा क्षेत्रात सहकार्य व विकासासाठी कार्य करते.
युनेस्कोची स्थापना कधी झाली?
- युनेस्कोची स्थापना १६ नोव्हेंबर १९४५ रोजी झाली.
- दुसऱ्या महायुद्धानंतर जगात शांती व सहकार्य वाढवणे या उद्देशाने ही संस्था स्थापन करण्यात आली.
- याचे पहिले महासभा अधिवेशन १९४६ मध्ये पॅरिस, फ्रान्स येथे झाले.
युनेस्कोची उद्दिष्टे काय आहेत?
- जागतिक शिक्षणाचा प्रचार – सर्वांना दर्जेदार शिक्षण मिळावे.
- वैज्ञानिक संशोधन आणि सहकार्य – विज्ञानातील नवकल्पनांना चालना देणे.
- सांस्कृतिक वारशाचे संवर्धन – ऐतिहासिक स्थळांचे संरक्षण.
- स्वतंत्रता व अभिव्यक्ती स्वातंत्र्याचा सन्मान – माध्यम स्वातंत्र्य आणि माहितीचा मुक्त प्रवाह.
- जागतिक शांतता व सहिष्णुता वाढवणे – विविध देशांमधील सहकार्य वाढवणे.
मुख्यालय कुठे आहे?
युनेस्कोचे मुख्यालय (Headquarters) हे पॅरिस, फ्रान्स (Paris, France) येथे आहे.
युनेस्कोचे कार्यक्षेत्र
- जागतिक वारसा स्थळांची (World Heritage Sites) यादी तयार करणे व त्यांचे संरक्षण
- शिक्षणासंदर्भातील जागतिक अहवाल
- UNESCO Chairs Programme – विद्यापीठांमध्ये संशोधन केंद्रे
- मानवी हक्क आणि स्त्री-पुरुष समानतेचे समर्थन
भारत व युनेस्को
- भारत १९४६ पासून युनेस्कोचा सदस्य आहे.
- भारतातील अनेक स्थळे (अजंठा-एलोरा, कुतुबमिनार, पश्चिम घाट, अजमेर शरीफ, जयपूर शहर, इ.) युनेस्कोच्या World Heritage List मध्ये आहेत.
- २०२५ मध्ये भारतातील १२ मराठा किल्ले युनेस्कोच्या जागतिक वारसा यादीत समाविष्ट झाले आहेत.
UNESCO World Heritage Forts यादीतील १२ छत्रपतींचे दुर्ग
या किल्ल्यांचा यादीत समावेश झाल्यामुळे फक्त महाराष्ट्राचेच नव्हे, तर भारताचेही सांस्कृतिक आणि ऐतिहासिक वारसा अधिक दृढ झाला आहे. या किल्ल्यांची यादी:
- Shivneri Fort – शिवाजी महाराजांचा जन्मस्थान
- Khanderi Fort – समुद्रातील संरक्षण किल्ला
- Raigad Fort – राजधानी आणि राज्याभिषेकाचे ठिकाण
- Rajgad Fort – शिवाजी महाराजांचा पहिला गड
- Pratapgad Fort – अफझलखान वधाची रणभूमी
- Suvarndurg Fort – सागरी दुर्ग
- Panhala Fort – इतिहासातील अनेक रणसंग्रामांचा साक्षीदार
- Vijaydurg Fort – नौदलाचे तंत्र समजणारा सागरी दुर्ग
- Sindhudurg Fort – सागरातील अभेद्य किल्ला
- Gingee Fort – तमिळनाडूमधील एकमेव मराठा गड
- Lohagad Fort – लोणार डोंगररांगात वसलेला प्राचीन गड
- Salher Fort – सह्याद्रीतील सर्वात उंच किल्ला
Kunbi Caste Certificate कसे काढायचे? जाणून घ्या आवश्यक कागदपत्रे, प्रक्रिया आणि कार्यालयांची माहिती 1967 पूर्वीचे पुरावे आवश्यक
UNESCO World Heritage Forts यादीतील समावेशाचे महत्त्व
- जागतिक वारशात ओळख: या किल्ल्यांमुळे भारताच्या सैनिक कौशल्याचा इतिहास जागतिक पातळीवर पोहोचला आहे.
- संरक्षण व निधी: UNESCO यादीत समावेशामुळे आता या किल्ल्यांसाठी संरक्षणासाठी निधी, संशोधन आणि पर्यटन वाढणार.
- पर्यटन संधी: यामुळे महाराष्ट्रात पर्यटन विकासाला गती मिळेल.
- 🔹 UNESCO World Heritage Centre – Official Website
- 🔹 Maharashtra Tourism – Forts
- 🔹 ASI – Archaeological Survey of India
- 🔹 Incredible India – Heritage Sites
UNESCO World Heritage Forts यादीत समावेश – एक अभिमानाचा क्षण
छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या दूरदृष्टीमुळे उभे राहिलेले हे किल्ले आज जागतिक नकाशावर चमकत आहेत. या UNESCO World Heritage Forts यादीत समावेश झाल्याने महाराष्ट्राचा सांस्कृतिक गौरव आणि ऐतिहासिक वारसा नव्या उंचीवर पोहोचला आहे.
